Pháp luật về giải quyết tranh chấp hợp đồng thi công xây dựng

Tranh chấp hợp đồng thi công xây dựng là một trong những tranh chấp phức tạp và phổ biến nhất hiện nay. Việc nắm rõ các quy định của pháp luật về giải quyết tranh chấp hợp đồng thi công xây dựng sẽ giúp các bên bảo vệ nhanh nhất quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Bài viết này Luật DFC sẽ giúp bạn đọc tìm hiểu về vấn đề này.

1. Khái quát về tranh chấp hợp đồng thi công xây dựng

Hợp đồng thi công xây dựng là một dạng của Hợp đồng xây dựng, được thỏa thuận bằng văn bản giữa bên giao thầu và bên nhận thầu để thực hiện một phần hay toàn bộ công việc trong hoạt động đầu tư xây dựng (theo quy định tại khoản 2 Điều 140 Luật Xây dựng 2014 được hướng dẫn bởi khoản 1 Điều 3 Nghị định 37/2015/NĐ-CP, khoản 1 Điều 138 Luật Xây dựng 2014.

Về hình thức của hợp đồng thi công xây dựng phải được lập bằng văn bản. Mặc dù pháp luật không quy định hợp đồng này bắt buộc phải công chứng hay chứng thực, tuy nhiên hợp đồng thi công xây dựng sẽ phải có những điều khoản bắt buộc theo Điều 141 Luật Xây dựng 2014, được hướng dẫn bởi Nghị định 37/2015/NĐ-CP.

Tranh chấp hợp đồng thi công xây dựng là sự mâu thuẫn, bất đồng ý kiến giữa bên giao thầu và bên nhận thầu về việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình theo thỏa thuận trong hợp đồng đã ký kết.

2. Các tranh chấp hợp đồng thi công xây dựng phổ biến

• Tranh chấp do vi phạm nghĩa vụ thanh toán theo hợp đồng.
• Tranh chấp do không đảm bảo tiến độ thi công, chất lượng công trình.
• Tranh chấp về phạt vi phạm trong hợp đồng thi công xây dựng.
• Tranh chấp do một bên đơn phương chấm dứt hợp đồng trước thời hạn.
• Tranh chấp về bồi thường thiệt hại trong hợp đồng thi công xây dựng

3. Cơ chế giải quyết tranh chấp hợp đồng thi công xây dựng theo quy định pháp luật hiện hành

Theo quy định tại Điều 45 Nghị định 37/2015/NĐ-CP, việc giải quyết các tranh chấp trong quá trình thực hiện hợp đồng xây dựng phải tuân thủ nguyên tắc và trình tự giải quyết tranh chấp được quy định tại khoản 8 Điều 146 Luật Xây dựng năm 2014. Theo đó, việc giải quyết tranh chấp dựa trên 2 nguyên tắc  cơ bản sau:

- Các bên phải tôn trọng các thỏa thuận hợp đồng và các cam kết trong quá trình thực hiện hợp đồng, bảo đảm bình đẳng và hợp tác;

- Các bên hợp đồng có trách nhiệm tự thương lượng giải quyết tranh chấp. Trường hợp các bên hợp đồng không tự thương lượng được thì tranh chấp được giải quyết thông qua hòa giải, trọng tài thương mại hoặc Tòa án theo quy định của pháp luật.

Thủ tục hòa giải tranh chấp hợp đồng thi công xây dựng

Đây là phương thức có sự tham gia của bên thứ ba, độc lập với Tòa án. Theo quy định tại khoản 2 Điều 45 Nghị định 37/2015/NĐ-CP thì các bên phải thỏa thuận giải quyết thông qua hòa giải được thực hiện bởi cơ quan, tổ chức hoặc một số chuyên gia. Chi phí cho ban xử lý tranh chấp được tính trong giá hợp đồng xây dựng và do mỗi bên hợp đồng chịu một nửa, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác.

Ưu điểm của phương thức này là nhanh chóng, tiết kiệm thời gian cho các bên nếu hòa giải thành công. Nhưng nếu kết quả hòa giải không thành thì đây lại là nhược điểm của phương thức này. Bởi dù kết quả hòa giải không thành công thì các bên vẫn phải trả một khoản chi phí cho hòa giải viên. Ngoài ra, thời gian hòa giải kéo dài có thể ảnh hưởng đến quyền khởi kiện của các bên do hết thời hiệu khởi kiện.

Lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp phù hợp sẽ giúp các bên bản vệ tối đa quyền và lợi ích hợp pháp của mình (nguồn ảnh: Internet)

Giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại

Phương thức giải quyết tranh chấp này sẽ được điều chỉnh bởi Luật Trọng tài thương mại 2010. Để giải quyết tranh chấp bằng phương thức này, các bên phải có thỏa thuận trọng tài có hiệu lực dưới dạng điều khoản trong hợp đồng hoặc một thỏa thuận trọng tài riêng có hiệu lực độc lập với hợp đồng. Quy trình giải quyết tranh chấp thông qua phương thức này bao gồm các bước:

• Bước 1: Nộp đơn khởi kiện và các tài liệu kèm theo với các nội dung như: ngày, tháng, năm; tên, địa chỉ; tóm tắt nội dung tranh chấp,…kèm theo đơn khởi kiện phải có thỏa thuận trọng tài, bản chính hoặc bản sau các tài liệu có liên quan (Điều 30 Luật Trọng tài thương mại 2010)
• Bước 2: Bị đơn nộp đơn bảo vệ trong thời hạn 30 ngày, kể từ khi nhận đơn khởi kiện và các tài liệu kèm theo. Bị đơn có quyền kiện lại nguyên đơn về những vấn đề có liên quan đến vụ tranh chấp. Đơn kiện lại của bị đơn phải được gửi cho Trung tâm trọng tài. Trong trường hợp vụ tranh chấp được giải quyết bằng Trọng tài vụ việc, đơn kiện lại phải gửi cho Hội đồng trọng tài và nguyên đơn. Đơn kiện lại phải được nộp cùng thời điểm nộp bản tự bảo vệ (Điều 35, 36)
• Bước 3: Trung tâm trọng tài sẽ thành lập Hội đồng trọng tài bao gồm một hoặc nhiều trọng tài viên, nếu các bên không thỏa thuận thì gồm ba trọng tài viên. Tùy vào tính chất của tranh chấp mà các bên thỏa thuận thành lập Hội đồng trọng tài tại trung tâm trọng tài hoặc thành lập Hội đồng trọng tài vụ việc để giải quyết tranh chấp. 
• Bước 4: Tiến hành hòa giải để các bên thỏa thuận với nhau về phương hướng giải quyết tranh chấp.
• Bước 5: Tổ chức phiên họp giải quyết tranh chấp.
• Bước 6: Hội đồng trọng tài ban hành phán quyết theo nguyên tắc đa số.

Ưu điểm của phương thức này là tiết kiệm thời gian, rút ngắn hơn rất nhiều so với giải quyết tranh chấp tại Tòa án. Tuy nhiên nhược điểm của phương thức này là mặc dù Phán quyết trọng tài là chung thẩm, có hiệu lực kể từ ngày ban hành nhưng trong một số trường hợp Phán quyết trọng tài vẫn có thể bị hủy khi thuộc vào một trong các trường hợp như thỏa thuận trọng tài trái với quy định của pháp luật, chứng cứ do các bên cung cấp là giả mạo hoặc phán quyết trọng tài trái với nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam. 

Khởi kiện tại Tòa án

Việc giải quyết tại tòa án được thực hiện theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 và các luật khác có liên quan. Trước khi khởi kiện, nguyên đơn cần xác định đúng Tòa án có thẩm quyền giải quyết để nộp đơn. Thủ tục khởi kiện và giải quyết tranh chấp tại Tòa án bao gồm các bước: 

• Bước 1: Đương sự nộp Đơn khởi kiện tại Tòa án có thẩm quyền để yêu cầu giải quyết tranh chấp về Hợp đồng thi công xây dựng. Sau khi nhận đơn khởi kiện và tài liệu, chứng cứ kèm theo thì người khởi kiện phải làm thủ tục nộp tiền tạm ứng án phí.
• Bước 2: Tòa án sẽ tiến hành xem xét Đơn khởi kiện, nếu đáp ứng đủ các điều kiện thì sẽ được Tòa án thụ lý.
• Bước 3: Vụ án bước vào giai đoạn chuẩn bị xét xử và hòa giải. Tại giai đoạn này Tòa án sẽ triệu tập các đương sự tới làm việc, tổ chức giao nộp, công khai chứng cứ và hòa giải. Mục đích là để các đương sự tự thỏa thuận với nhau về hướng giải quyết vụ án và cung cấp chứng cứ cho các bên đương sự. Nếu hòa giải thành thì Tòa án sẽ ra Quyết định công nhận sự thỏa thuận của đương sự. Trường hợp các bên không hòa giải thành, Tòa án sẽ ra quyết định đưa vụ án ra xét xử và mở phiên tòa xét xử.
• Bước 4: Cuối cùng, Tòa án nhân dân sẽ ban hành quyết định đưa vụ án ra xét xử sơ thẩm theo thủ tục chung.

Ưu điểm lớn nhất của phương thức này là tính nghiêm minh và tạo được sức ép với đương sự do Tòa án là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp. Tuy nhiên nhược điểm lớn nhất là quá trình giải quyết kéo dài rất lâu do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan khác nhau, khiến cho các bên tranh chấp phải tốn rất nhiều công sức và tiền bạc.

Trên đây là nội dung khái quát về tranh chấp hợp đồng thi công xây dựng. Để tránh những tranh chấp nói trên, ngay từ thời điểm ký kết hợp đồng, các bên nên nhờ sự tư vấn của những người  có chuyên môn như Luật sư để hạn chế tối đa việc quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm hại. Trong trường hợp bạn đọc đang có bất kỳ vấn đề thắc mắc nào liên quan đến vấn đề trên, Luật sư DFC sẵn sàng đồng hành và hỗ trợ bạn. Với hơn 20 năm kinh nghiệm, chúng tôi tự tin sẽ giúp bạn giải quyết tranh chấp một cách nhanh chóng, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp cho bạn. Liên hệ ngay hotline 1900.6512 để được tư vấn miễn phí.