Hợp đồng dân sự vô hiệu

1. Hợp đồng dân sự vô hiệu là gì?

Hợp đồng dân sự vô hiệu là hợp đồng không có giá trị pháp lý kể từ thời điểm giao kết hoặc bị tuyên bố vô hiệu bởi Tòa án do vi phạm điều kiện có hiệu lực của hợp đồng theo quy định pháp luật.

2. Căn cứ làm cho hợp đồng dân sự vô hiệu

Theo Điều 117 và các điều từ 123 đến 129 Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng dân sự vô hiệu khi vi phạm một trong các điều kiện sau:

a. Không có đủ điều kiện có hiệu lực

Chủ thể không có năng lực hành vi dân sự đầy đủ.

Nội dung, mục đích trái pháp luật, đạo đức xã hội.

Hình thức không đúng quy định của pháp luật trong các trường hợp bắt buộc.

b. Các trường hợp vô hiệu cụ thể

Vô hiệu do giả tạo (Điều 124): hợp đồng được lập nhằm che giấu một giao dịch khác.

Vô hiệu do nhầm lẫn (Điều 126): bên tham gia bị nhầm lẫn về đối tượng hoặc nội dung.

Vô hiệu do bị lừa dối, đe dọa (Điều 127): bị ép buộc hoặc bị lừa khi giao kết.

Vô hiệu do người chưa thành niên, mất năng lực hành vi dân sự tham gia (Điều 125).

Vô hiệu do vi phạm điều cấm của luật (Điều 123).

3. Hậu quả pháp lý khi hợp đồng dân sự bị vô hiệu

Căn cứ Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015, hậu quả pháp lý như sau:

Các bên hoàn trả cho nhau những gì đã nhận (tiền, tài sản…).

Nếu không thể hoàn trả bằng hiện vật thì hoàn trả bằng tiền tương đương.

Bên có lỗi gây thiệt hại phải bồi thường.

Hợp đồng vô hiệu không làm phát sinh quyền và nghĩa vụ dân sự từ thời điểm giao kết (trừ trường hợp một phần hợp đồng vẫn có hiệu lực).

4. Ai có quyền yêu cầu tuyên bố hợp đồng vô hiệu?

Theo quy định, các bên trong hợp đồng hoặc người có quyền, lợi ích liên quan đều có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố hợp đồng vô hiệu. Trường hợp có tranh chấp, Tòa án sẽ căn cứ các quy định pháp luật để xác định có vô hiệu hay không

5. Cách xử lý khi phát hiện hợp đồng vô hiệu

a. Thu thập chứng cứ:

Chứng minh sự vi phạm điều kiện có hiệu lực của hợp đồng.

Giấy tờ, tài liệu, lời khai chứng minh việc lừa dối, đe dọa hoặc giả tạo.

b. Gửi đơn yêu cầu tới Tòa án:

Đơn khởi kiện yêu cầu tuyên bố hợp đồng vô hiệu.

Kèm theo tài liệu chứng cứ và yêu cầu giải quyết hậu quả.

6. Một số ví dụ thực tế về hợp đồng vô hiệu

Hợp đồng mua bán đất đai bằng giấy viết tay sau ngày 01/7/2004 nhưng không công chứng, chứng thực – có thể bị vô hiệu.

Hợp đồng vay tiền ký với người chưa đủ 18 tuổi – vô hiệu do chủ thể không đủ năng lực hành vi dân sự

Hợp đồng tặng cho tài sản để che giấu hành vi tẩu tán tài sản – vô hiệu do giả tạo.

7. Kết luận

Hợp đồng dân sự vô hiệu là vấn đề có thể gây thiệt hại nghiêm trọng nếu không phát hiện và xử lý kịp thời. Việc hiểu rõ các căn cứ vô hiệu, hậu quả pháp lý và quy trình xử lý sẽ giúp bạn chủ động bảo vệ quyền lợi của mình. Trong mọi trường hợp, đừng ngần ngại liên hệ luật sư để được tư vấn và hỗ trợ hiệu quả nhất.