1. Thế nào là lấn chiếm đất và xây dựng trái phép?

Theo pháp luật đất đai và xây dựng, hành vi bị coi là vi phạm khi cá nhân hoặc tổ chức:

✔ Tự ý sử dụng diện tích đất không thuộc quyền sử dụng hợp pháp của mình

Ví dụ:

• Xây tường, dựng nhà lấn sang đất hàng xóm

• Mở rộng sân, công trình vượt chỉ giới

• Chiếm đất công, đất do Nhà nước quản lý

✔ Xây dựng công trình trên đất không được phép xây dựng

Ví dụ:

• Xây nhà trên đất nông nghiệp, đất rừng

• Xây dựng không có giấy phép

• Xây sai phép, vượt diện tích được cấp

2. Xử phạt hành chính đối với hành vi lấn chiếm đất

Theo Nghị định 123/2024/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai, quy  người lấn, chiếm đất sẽ bị:

2.1. Phạt tiền theo từng loại đất

• 5 – 200 triệu đồng đối với đất nông nghiệp 

• 5 - 200  triệu đồng đối với đất phi nông nghiệp

• 3 – 200 triệu đồng đối với đất công, đất Nhà nước quản lý

(Mức phạt cụ thể phụ thuộc diện tích lấn chiếm và tính chất vi phạm)

-> Mức phạt tiền đối với tổ chức bằng 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân có cùng một hành vi vi phạm.

2.2. Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu

Người vi phạm phải:

• Trả lại đất

• Khôi phục mốc giới

• Tự tháo dỡ công trình lấn chiếm

Nếu không tự thực hiện → UBND tổ chức cưỡng chế.

2.3. Buộc nộp lại lợi ích bất hợp pháp

Nếu người vi phạm có thu nhập từ việc lấn chiếm đất (cho thuê, kinh doanh…), phải hoàn trả toàn bộ lợi nhuận bất hợp pháp. 

3. Xử lý xây dựng trái phép theo Luật Xây dựng

Theo Nghị định 16/2022/NĐ-CP về xử phạt xây dựng:

3.1. Xây dựng không phép

• Phạt tiền: 60 – 80 triệu đồng

• Buộc ngừng thi công

• Buộc phá dỡ công trình trái phép

3.2. Xây dựng sai phép / vượt diện tích

• Phạt: 30 – 50 triệu đồng

• Buộc điều chỉnh giấy phép (nếu phù hợp)

• Nếu không phù hợp → phá dỡ phần vi phạm

3.3. Xây dựng trên đất không được phép xây

• Phạt: 50 – 100 triệu đồng

• Buộc tháo dỡ toàn bộ công trình

4. Có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?

Có. Nếu hành vi lấn chiếm đất có tổ chức, tái phạm, chiếm diện tích lớn, hoặc cản trở người thi hành công vụ, người vi phạm có thể bị xử lý theo:

✔ Điều 228 Bộ luật Hình sự – Vi phạm quy định về sử dụng đất đai

• Phạt tiền đến 1 tỷ đồng

• Phạt tù đến 5 năm

✔ Điều 330 Bộ luật Hình sự – Chống người thi hành công vụ

• Phạt tù 2–7 năm

5. Người bị lấn chiếm đất cần làm gì để bảo vệ quyền lợi? 

Bước 1 – Thu thập chứng cứ

• Sổ đỏ

• Sơ đồ thửa đất

• Hình ảnh lấn chiếm

• Biên bản đo đạc

Bước 2 – Yêu cầu UBND xã xử lý vi phạm

UBND xã có trách nhiệm:

• Kiểm tra hiện trạng

• Lập biên bản

• Yêu cầu tháo dỡ

• Báo cáo UBND huyện để cưỡng chế nếu cần thiết

Bước 3 – Hòa giải tranh chấp ranh giới đất

Đây là điều kiện bắt buộc nếu muốn khởi kiện (Điều 202 Luật Đất đai).

Bước 4 – Khởi kiện tại Tòa án

Khi hòa giải không thành, người bị lấn chiếm có quyền yêu cầu Tòa:

• Buộc trả lại đất

• Buộc tháo dỡ công trình trái phép

• Bồi thường thiệt hại

Tòa án sẽ thẩm định, đo đạc, định giá và ra bản án cưỡng chế thi hành.

6. Kết luận

Lấn chiếm đất và xây dựng trái phép là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng, bị:

• Xử phạt hành chính

• Buộc khôi phục đất

• Buộc tháo dỡ công trình

• Thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự

Người dân khi bị lấn chiếm đất cần thu thập chứng cứ – báo UBND – yêu cầu xử lý – hòa giải – khởi kiện theo đúng luật định để bảo vệ quyền sở hữu hợp pháp của mình.

LIÊN HỆ TƯ VẤN MIỄN PHÍ:

Hotline: 0913 348 538

Email: luatsudfc@gmail.com

Website: www.luatsudfc.vn

Trụ sở chính: LK 1-7 Khu dân cư Ngô Thì Nhậm, Phường Hà Đông, TP. Hà Nội

Chi nhánh: 1073/63B đường Cách Mạng Tháng Tám, Phường Tân Sơn Nhất, TP. Hồ Chí Minh