Trách nhiệm của chủ đầu tư khi nhà thầu phụ bị chậm thanh toán – góc nhìn pháp lý

Giới thiệu

Trong thực tế hoạt động xây dựng, tình trạng nhà thầu phụ bị chậm thanh toán diễn ra khá phổ biến.
Nhiều chủ đầu tư và nhà thầu chính lúng túng trong việc xác định trách nhiệm pháp lý của mình, đặc biệt khi giữa chủ đầu tư và nhà thầu phụ không có quan hệ hợp đồng trực tiếp.
Vậy khi nhà thầu phụ bị nợ tiền, chủ đầu tư có trách nhiệm gì? Bài viết dưới đây sẽ giúp doanh nghiệp, nhà thầu hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của từng bên theo quy định pháp luật hiện hành.

 1. Mối quan hệ pháp lý giữa chủ đầu tư – nhà thầu chính – nhà thầu phụ

Trong dự án xây dựng, mối quan hệ này được xác lập như sau:

• Chủ đầu tư ký hợp đồng với nhà thầu chính (tổng thầu hoặc nhà thầu chính).

• Nhà thầu chính được quyền thuê nhà thầu phụ để thực hiện một phần công việc (theo Điều 128 Luật Xây dựng 2014, sửa đổi 2020).

• Hợp đồng giữa nhà thầu chính và nhà thầu phụ là hợp đồng độc lập, không ràng buộc trực tiếp trách nhiệm pháp lý của chủ đầu tư.

Do đó, về nguyên tắc, chủ đầu tư chỉ chịu trách nhiệm thanh toán cho nhà thầu chính, không có nghĩa vụ thanh toán trực tiếp cho nhà thầu phụ.

 2. Khi nào chủ đầu tư phải chịu trách nhiệm với nhà thầu phụ?

Mặc dù không có quan hệ hợp đồng trực tiếp, nhưng trong một số trường hợp, chủ đầu tư vẫn có thể phải chịu trách nhiệm thanh toán hoặc liên đới, cụ thể:

✅ Trường hợp 1: Chủ đầu tư đồng ý hoặc biết rõ việc chỉ định thầu phụ

Nếu chủ đầu tư có văn bản chấp thuận danh sách nhà thầu phụ, hoặc có tham gia nghiệm thu, xác nhận khối lượng do nhà thầu phụ thực hiện, thì chủ đầu tư được xem là đã thừa nhận phần công việc đó.
Trong trường hợp này, nếu nhà thầu chính vi phạm nghĩa vụ thanh toán, chủ đầu tư có thể bị buộc liên đới trách nhiệm (theo quy định tại Điều 288 Bộ luật Dân sự 2015 về “nghĩa vụ liên đới”).

✅ Trường hợp 2: Nhà thầu chính bị phá sản, bỏ trốn

Nếu nhà thầu chính không còn khả năng thanh toán hoặc bỏ trốn, trong khi chủ đầu tư đã xác nhận khối lượng công việc của nhà thầu phụ, Tòa án hoặc cơ quan thi hành án có thể xem xét buộc chủ đầu tư thanh toán trực tiếp cho nhà thầu phụ, nhằm đảm bảo quyền lợi chính đáng của bên thực hiện công việc.

✅ Trường hợp 3: Chủ đầu tư giữ lại tiền bảo lãnh, tiền thanh toán

Một số hợp đồng có điều khoản: chủ đầu tư giữ lại 10% giá trị hợp đồng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ.
Khi nhà thầu chính chưa thanh toán cho nhà thầu phụ, mà chủ đầu tư vẫn giải ngân toàn bộ tiền, thì có thể bị xem là đồng phạm hoặc vi phạm nghĩa vụ giám sát thanh toán.

 3. Trách nhiệm cụ thể của chủ đầu tư theo pháp luật hiện hành

Căn cứ Luật Xây dựng 2014 (sửa đổi 2020) và Nghị định 37/2015/NĐ-CP, chủ đầu tư có các trách nhiệm chính sau:

 4. Rủi ro pháp lý khi chủ đầu tư chậm thanh toán hoặc thiếu kiểm soát

• Nhà thầu phụ khởi kiện chủ đầu tư với yêu cầu liên đới bồi thường.

• Dự án bị đình trệ do khiếu nại, khiếu kiện kéo dài.

• Cơ quan thanh tra xử lý hành chính vì vi phạm quy định thanh toán, quản lý vốn đầu tư.

• Ảnh hưởng uy tín chủ đầu tư, bị đưa vào danh sách “rủi ro” trong đấu thầu các dự án sau.

 5. Giải pháp pháp lý để tránh tranh chấp

???? Với chủ đầu tư:

• Quy định rõ trong hợp đồng xây dựng:
  “Nhà thầu chính chịu toàn bộ trách nhiệm thanh toán cho nhà thầu phụ; chủ đầu tư chỉ thanh toán cho nhà thầu chính.”

• Yêu cầu nhà thầu chính cung cấp chứng từ thanh toán cho nhà thầu phụ trước khi giải ngân đợt tiếp theo.

• Giám sát chặt chẽ quá trình nghiệm thu, thanh toán, đối chiếu khối lượng thực tế.

???? Với nhà thầu phụ:

• Ký hợp đồng rõ ràng, có phụ lục xác nhận khối lượng, tiến độ, thanh toán.

• Lưu giữ email, biên bản nghiệm thu, xác nhận của chủ đầu tư (nếu có) làm chứng cứ khi khởi kiện.

• Có thể yêu cầu luật sư hỗ trợ gửi công văn pháp lý, yêu cầu thanh toán hợp pháp trước khi khởi kiện.

 6. Vai trò của Luật sư trong việc bảo vệ quyền lợi nhà thầu phụ

Luật sư chuyên về hợp đồng xây dựng và thu hồi công nợ có thể giúp:

• Phân tích hợp đồng và xác định rõ nghĩa vụ thanh toán của từng bên;

• Soạn công văn pháp lý, thư yêu cầu thanh toán đúng quy định;

• Đại diện thương lượng hoặc khởi kiện tại Tòa án, thi hành án để bảo vệ quyền lợi hợp pháp.

 Liên hệ tư vấn pháp lý xây dựng và thu hồi công nợ

Công ty Luật DFC – Luật sư doanh nghiệp, chuyên giải quyết tranh chấp xây dựng, hợp đồng và công nợ.
???? Website: www.luatsudfc.vn
???? Hotline: 0913 348 538
???? Văn phòng tại: Hà Nội – Hưng Yên – TP. Hồ Chí Minh