Đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động là hành vi của một bên trong quan hệ lao động chủ động chấm dứt hợp đồng lao động không phụ thuộc vào ý chí của phía bên kia.
Tranh chấp về đơn phương chấp dứt hợp đồng lao động là tranh chấp phát sinh giữa người lao động và người sử dụng lao động về quyền, nghĩa vụ, lợi ích của các bên trong quan hệ pháp luật về đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động
Tranh chấp về đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động thường phát sinh do người lao động không đồng ý với việc chấm dứt hợp đồng lao động của người sử dụng lao động.
Mặc dù đơng phương chấm dứt hợp đồng lao động là quyền của cả người lao động và người sử dụng lao động nhưng xuất phát từ tương quan về cung cầu lao động trên thị trường cũng như nghĩa vụ của người lao động và người sử dụng lao động khi đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật là khác nhau, nên hầu hết tranh chấp về đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động phát sinh từ việc người lao động không đồng ý với việc đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động của người sử dụng lao động. Nếu người lao động chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật thì người sử dụng lao động ít khi khởi kiện người lao động vì mức bồi thường của người lao động cho người sử dụng lao động là rất thấp. Trường hợp người lao động được người sử dụng lao động đồng đào tạo nghề nhưng chấm dứt hợp đồng lao động khi chưa làm việc đủ thời hạn đã cam kết trong hợp đồng đào tạo nghề thì người sử dụng lao động cũng thường kiện đòi người lao động hoàn trả chi phí đào tạo chứ không đề cập nhiều đến việc chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật.
Theo quy định của Bộ luật lao động 2012, ngời lao động có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động khi cho rằng mình không được bố trí đúng công việc, địa điểm làm việc hoặc không được đảm bảo điều kiện làm việc đã thỏa thuận trong hợp đồng lao động; không được trả lương đầy đủ hoặc hoặc trả lương không đúng thời hạn của hợp đồng lao động; bị ngược đãi, quấy rối tìn dục…Người sử dụng lao động có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động khi cho rằng người lao động thường xuyên không hòan thành công việc theo hợp đồng lao động; người lao động ốm đau kéo dài, do thiên tai, hỏa hoạn…Khi cho rằng mình bị đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật, ngoài việc đề nghị người sử dụng lao động phải nhận lại làm công việc theo hợp đồng lao động đã ký kết, người lao động còn có quyền đề nghị người sử dụng lao động thanh toán tiền lương những ngày không được làm việc, truy đóng bảo hiểm xã hội, y tế thanh toán tiền phép năm cho những ngày phép năm người lao động chưa nghỉ…Để xác định việc đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động của các bên là đúng hay sai; các yêu cầu của bên bị đơn phương chất dứt hợp đồng lao động có cơ sở không, khi giải quyết các tranh chấp đơn phương chấm dứt hợp đồng lao đông các chủ thể có thẩm quyền không chỉ căn cứ vào quy định pháp luật về hợp đồng lao động mà còn phải căn cứ vào các chế định khác trong luật lao động
